Een paar weken geleden, heb ik in Riga een interessante discussie gehad met een musicus die onder andere muziek van Antonio Salieri speelde. Over deze componist gaat vandaag mijn verhaal.
Het lot speelde met Antonio Salieri een wrede grap. Zijn muziek was ten onrechte bijna vergeten en nog erger: zijn naam was zwart gemaakt als gevolg van speculatie en fantasie. Salieri leefde in de tijd van Mozart en sommige tijdgenoten zagen dat Salieri zo jaloers was op Mozerts talent, dat hij hem uiteindelijk vergiftigde. Er bestaat zelfs de term Salieri-syndroom in de geneeskunde. Dat betekent het in diskrediet brengen van andermans succes en pathologische agressie tegen het object van afgunst.
Deze mythe was zo ingebakken in de hoofden van de mensen, dat ze werd geschreven en verfilmd in meerdere landen. Bv Poesjkin schreef in 1830 het toneelstuk ‘Mozart en Salieri’, Rimski-Korsakov componeerde in 1897 een korte opera met dezelfde titel. In 1980 werd ook het toneelstuk ‘Amadeus’ van Peter Shaffer uitgevoerd. In 1984 werd dit verhaal verfilmd door Miloš Forman en ook ‘Amadeus’ genoemd. Deze film won acht Oscars en veroorzaakte in Italië in 1997 een echte rechtszaak om te bevestigen dat Salieri geen moordenaar van Mozart was. Dit proces werd door het Conservatorium van Milaan geïnitieerd. De aanklagers waren de beste Italiaanse advocaten en de verdediger was de bekendste musicoloog van onze tijd Rudolf Angermuller. Na twee dagen vergaderen vond de rechtbank Antonio Salieri onschuldig.
Nou, dus… Wie was Antonio Salieri en wat waren zijn echte relaties met Mozart? Waarom was deze mythe geboren?
Ik denk dat ik in het kader van één column dit verhaal niet kan vertellen. Dus vandaag is nog maar het begin.
Antonio Salieri werd in een kleine Italiaanse stad dichtbij Venetië geboren en was de vijfde zoon van een koopman. Zijn gezin was niet rijk, maar zeker niet arm. Zijn vader kon de muzieklessen voor de kinderen betalen. Antonio was geen wonderkind, maar wel een harde werker. Toen hij 14 jaar oud was, verloor hij eerst zijn moeder en bijna meteen daarna zijn vader. De jonge musicus ging naar Venetië naar zijn oom en daar had hij muziektheorie gestudeerd. Hij zong ook bij het koor van Capella di San Marco. In Venetië had hij een beroemde Boheemse componist Florian Gassmann ontmoet die in die tijd kapelmeester aan het hof van keizer Jozef II was. Zo had Antonio de beste prijs in zijn levensloterij gewonnen, want Gassmann nam Salieri mee naar Wenen en werd voor hem een vrijwillige voogd. Gassmann liet Antonio onder andere Latijn en Frans leren en ook Italiaanse poëzie en kunst. Hij introduceerde hem in het Weense muziekleven.
Salieri bleef voor de rest van zijn leven in Wenen, hoewel hij nooit de Duitse taal had geleerd. Hij sprak altijd in een mengeling van Frans en Italiaans. Hij was beleefd, goed opgeleid, geestig, hij vertelde over muziek met brandende ogen, hij zong perfect, speelde piano en componeerde. Tegelijkertijd had hij een uitstekend gevoel voor humor en kon een elegant compliment maken. Al snel werd Antonio een van de favorieten van keizer Jozef II. De faam dreef als vanzelf in de handen van de jonge componist. De opera’s kwamen één voor één uit zijn pen. Na het overlijden van zijn voogd F. Gassmann werd Salieri zijn opvolger als keizerlijke kamercomponist en dirigent aan de Italiaanse opera. Zo nam hij op 24-jarige leeftijd een van de belangrijkste functies in het Europese muziekleven in. Iets later werd hij tot hofkapelmeester benoemd.
In zijn leven was Salieri immens populair. Toen in 1778 een grootse opening van het theater La Scala van Milaan plaatsvond, was het Salieri die werd uitgenodigd om de openingsopera te schrijven. Hij was de favoriete componist van vele Europese monarchen en hij durfde zelfs hun aanbiedingen af te wijzen. Zo weigerde Antonio bv het voorstel van de Zweedse koning Gustav III om zijn hofcomponist te worden.
Mozart was 5 jaar jonger dan Salieri en had op dat moment niet zo’n geluk. Dus Mozart had op zich meer redenen om jaloers op Salieri te zijn dan andersom.
Tot de volgende keer!
Natalia
Foto's:
