ROSMALEN – De zus van voormalig journalist Joost van Putten (70), zag tijdens een rondgang op een rommelmarkt in 1976 een dagboek liggen. Het bleek reisverslagen te bevatten van Pauwke en Doesje. Rond 1900 trokken de twee half Europa door. Het boek werd verslonden door de hele familie en later ook vrienden. Wie de hoofdpersonen precies waren, wist niemand. Tot Van Putten met pensioen ging en besloot het eens uit te zoeken. Met succes!
Door Sophie Fleur Verbiesen
Bijna dertig jaar was Joost van Putten werkzaam als journalist bij het Brabants Dagblad. Als jongen sportte hij graag en schreef hij daar ook verslagen bij. “Ik kom oorspronkelijk uit Bussum, dus je snapt dat ik als kind aan de hand van mijn vader ook naar de wedstrijden van Ajax ging. Zelf heb ik veel getennist en aan hockey gedaan.”
Toch kwam het niet in eerste instantie in zijn hoofd op om er zijn werk van te maken. “Ik ging rechten studeren. Maar na een paar jaar kwam ik erachter: dit is het toch niet.” Hij rolde binnen bij landelijke bladen, zoals het NRC Handelsblad en de Volkskrant, waar hij een tijd aan sportjournalistiek deed. Vervolgens kon hij vier jaar lang aan het werk in Alkmaar op de binnen- en buitenlandredactie van het Noordhollands Dagblad.
Krantenmens
Zijn vrouw Anke kreeg op een gegeven moment een baan als revalidatiearts in het Groot Ziekengasthuis. “Tegelijkertijd kon ik bij het Brabants Dagblad in Best terecht. Dus besloten we hierheen te verhuizen. Eerst naar Den Bosch, toen onze eerste zoon werd geboren naar Rosmalen.”
Van Putten bleef een krantenmens. Zo zeer zelfs dat het lezen van boeken hem niet echt kon bekoren – behalve een paar op vakantie dan. “Ik vond de afwisseling zo leuk. Eigenlijk is een krant net een grabbelton waar de lezer alles uit kan halen. En als je als journalist van tevoren je huiswerk hebt gedaan en je feiten kent, kun je eigenlijk overal wel over schrijven. Zo was ik de ene dag bij een notaris die afscheid nam na veertig jaar en schreef ik een dag later over een metselaar die boeiend vertelde over zijn vak. En ik weet ook nog, die dag dat Krajicek zijn finale speelde in Wimbledon, dat er op een motorcrossbaan in Oss gewoon gereden werd. Heel Nederland zit voor de buis, denk je dan tijdens een weekenddienst, maar er zijn natuurlijk ook mensen die geen moer met tennis hebben. Dat is het leuke van het werk: je stapt toch telkens buiten je eigen wereldje.”
Rode oortjes
Toch was het ook vooral luxe dat hij op 62-jarige leeftijd met pensioen kon. “Jee, wat een voorrecht was dat! En ja, toen kwam er ineens tijd voor andere zaken.” Bijvoorbeeld voor dat interessante reisdagboek wat op een Middelburgse rommelmarkt was gevonden. “Wij lazen het allemaal in die jaren. En ja, ook al waren het de jaren ’70, wij kregen er toch rode oortjes van. Doesje beschreef namelijk niet alleen waarheen ze reisden en wat ze zagen, maar er werd ook in gevost – wat Vlaams is voor wippen.”
Een pikant verhaal, maar ook een verhaal over liefde, landen, eten en reizen rond de eeuwwisseling. “En we wisten dus niet wie de hoofdpersonen waren. In de tekst werd wel duidelijk dat de liefde geheim was. Dat de ouders van Pauwke er niets van mochten weten. Dat ze apart in de trein stapten – met meestal Antwerpen als vertrekpunt – en dan later bij elkaar in de coupé kropen. En ja, dat Doesje best wat ouder was dan Pauwke.”
Van Putten ging al wel eens op zoek. Belde naar een uitgever hier en naar een uitgever daar. In het reisverslag noemde Doesje wel haar werkgevers bijvoorbeeld, waaruit bleek dat ze journaliste was. Maar die zoektochten hadden geen resultaat. En de naam van de vader van Doesje (Sanders van Loo) bleek al te zijn uitgestorven. Ook andere sporen die Van Putten had, liepen snel vast.
Tot hij – na zijn pensionering – op Google de naam intoetste. “Eerder bestond Google nog niet in deze uitgebreide vorm. Al snel zag ik dat dr. Sylvia van Peteghem, hoofd van de Gentse universiteitsbibliotheek, was gepromoveerd op een wetenschappelijke studie naar Alida Sanders van Loo, oftewel Doesje!” En toen ging het snel. Een belletje later bleek Van Putten de vier ontbrekende reisverslagen in handen te hebben, waarnaar Van Peteghem op zoek was. En ook andere geheimen werden ontrafeld: Alida Sanders van Loo reisde met Paul Buschmann – Pauwke – zoon van de destijds befaamde Antwerpse drukker en uitgever Buschmann. Bovendien blijkt Alida 17 jaar ouder dan Paul – een verklaring voor de geheimhouding van hun affaire.
Met het materiaal dat Van Peteghem had en de reisverslagen van Van Putten zelf, ontstond er materiaal voor een boek. “Alleen dat al, is een mooi verhaal. Jarenlang, zelfs decennialang, lagen er tien reisverslagen in een hoekje in de Gentse universiteitsbibliotheek. In 1918 had Alida Sanders van Loo deze afgegeven voor in het archief. Niemand wist ervan totdat Sylvia van Peteghem er per ongeluk op stuitte. Met mijn vier reisverslagen komt het totaal op veertien.”
Levenwerk
Niemand weet hoe het reisdagboek op de rommelmarkt terechtkwam. En niemand weet hoe Alida er ooit uitzag – geen foto is er bewaard gebleven. Wel weet Van Putten inmiddels dat de verhouding tussen Doesje en Pauwke tien jaar duurde. Daarna hadden beiden een nogal tragisch levensverloop. In het gevonden dagboek is daar nog niets van te merken. Doesje en Pauwke bezoeken samen Stockholm en Napels, Londen en Tirol, Glasgow en Zuid-Frankrijk. Ze vertellen over het vervoer, het eten, de musea die ze bezoeken, de tijd waarin ze leven en ook over de liefde.
“Ik heb het wel wat moeten aanpassen,” legt Van Putten uit, “want soms waren de verslagen wel erg langdradig. Maar om het dagboekeffect te behouden, heb ik het met een kaasschaaf benaderd en niet met een botte bijl. Overigens komt de tragiek van hun leven in mijn boek wel naar voren.” Nu het eindelijk af is, voelt hij zich wel trots. “Of het mijn levenswerk is? Dat is een beetje een groot woord, maar het was wel ontzettend leuk om te doen.”
Als ik moet sterven, dan het liefste hier is geschreven door Joost van Putten en te koop bij Boekhandel De Omslag, Bruna Rosmalen en The Readshop voor vijftien euro. Een absolute aanrader voor de komende zomer!
Joost van Putten: “Een journaliste uit 1900, die is herontdekt door een journalist van nu. Dat is een mooi gegeven.”
Foto's:
