De Spitfire ligt nu nog in delen in een loods op het industrieterrein. Klaar om geplaatst te worden. Toch is aan de romp, de verschillende vleugels en de houten trap goed te zien hoe indrukwekkend het speelmonument er straks uit gaat zien. Zeer waarschijnlijk in september krijgt het zijn plekje op Vlagheide. De intitatiefnemers zamelen nu het laatste geld in. Dat is nog nodig voor de ondergrond en de informatieborden.
In 2012 verscheen een boek van Theo Janssen over het vliegveld B.85, dat de geallieerden in 1944 in Schijdel inrichtten. Dat lag aan Vlagheide, waar later de inmiddels alweer afgedekte vuilstort was. Het boek bracht de Vereniging Vlagheide op het idee om de bevrijders met een monument te eren. “De Spitfire speelde destijds een prominente rol in de Engelse luchtmacht”, vertelt Emmy den Ouden, met Anke van Esdonk initiatiefneemster. “Maar we wilden niet iets statisch. Het zou iets moeten worden waar kinderen ook in kunnen spelen. Een speelmonument dus, in de vorm van het vliegtuig.” De naam van Boukje Hazeleger als architect kwam snel bovendrijven. Zij had bij Het Groene Woud al laten zien architectuur en kunst goed te combineren.
De grote uitdaging voor de ontwerpster was om de monumentale waarde te verenigen met iets leuks voor kinderen. “Het begon ermee om uit te zoeken hoe zo’n vliegtuig er precies uitziet. Dat lijkt gemakkelijk, maar de ‘Wings’ die in Schijndel was gestationeed, wijkt net iets af van de oorspronkelijke Spitfire, met een andere vleugel zodat ze lager kon vliegen. En daar zijn eigenlijk geen tekeningen van”, legt ze uit.
Om ideeën voor de speelfunctie op te doen, schakelde ze de hulp in van de doelgroep: kinderen. “Ik wilde weten hoe een kind door zo’n vliegtuig loopt, wat het wil zien”, vertelt ze. Op het Elde-college gaf ze vmbo’ers die leren lassen daarom een les over haar plan en vroeg ze na te denken over speelmogelijkheden. Dat waren jongeren die net een paar jaar ouder waren dan de doelgroep voor het toestel, kinderen tot 12 jaar. Om ook de echte toekomstige gebruikers te bereiken, bezocht ze een basisschool in haar woonplaats Eindhoven en legde een klas dezelfde vraag voor.
“Opvallend was dat de oudere kinderen vooral wilden gamen. Ze kwamen deels met onmogelijke ideeën als een vluchtsimulator, kabelbanen en vangnetten. De jongere kinderen waren realistischer en hadden opvallend genoeg meer gevoel voor schaal”, aldus de architect. Uiteindelijk heeft ze de beste ideeën samengevoegd. Het vliegtuig bevat straks onder meer een klimrek en een aantal uitdagende doorgangen.
Den Ouden is wel blij met die aanpak. “Ik hoop dat de jongeren van het Elde College er met hun leeftijdgenoten over praten. Dan wordt het wat het moet zijn: een monument van iedereen”, denkt ze. En dat is de beste garantie dat het straks ook met respect behandeld wordt.
Een idee hebben van wat je wilt is één, het werkelijk uitvoeren en goedgekeurd krijgen is iets anders. Daarvoor is een constructeur nodig die berekent of alles wel stevig genoeg is. Dat werd constructiebureau Keetels. Ook moest er iemand bekijken of de constructie wel aan alle regeltjes van in dit geval de TÜV voldoet. Deze persoon werd gevonden in de persoon van Cor Rijkers.
“Er is een onvoorstelbaar dik boek waar alle voorschriften in staan”, heeft hij ervaren. “Er moet voldoende bescherming bij een val zijn. Het belangrijkste is het voorkomen van beklemmingen. Het mag natuurlijk niet gebeuren dat je bijvoorbeeld je arm afklemt in het toestel, maar ook een touwtje van een jas dat blijft haken is uit den boze. Ik heb wel een paar nachten wakker gelegen om de juiste constructies te bedenken”, herinnert hij zich.
De gemeente Schijndel trok uiteindelijk 40.000 euro uit voor het monument. Dat lijkt veel, maar het betekende wel dat er veel met sponsors en vrijwilligers gewerkt moest worden. Het grootste deel van de uitvoering gebeurde in de werkplaats van Welzijn de Meierij. Er zijn zo’n achttien vrijwilligers mee bezig geweest. Voor het grootste deel waren dat gepensioneerde professionals. “Al was er maar één persoon die mocht lassen. Het is namelijk noodzakelijk dat alle lassen hetzelfde zijn en iedereen heeft zo zijn eigen stijl, aldus Cor. Klussen als het verzinken en coaten van het monument gebeurden – vaak met korting – bij gespecialiseerde bedrijven.
Het beperkte budget zorgde er ook voor dat er wat concessies in materiaalkeuze moesten worden gedaan. Het toestel in aluminium, dat was nog mooier geweest. En er was oorsponkelijk het idee om een vleugel helemaal vrij te hebben, met een soort van brandweerpaal erin. Met het bestaande budget ging dat niet.
Maar uiteindelijk is er een toestel gekomen, waar heel Schijndel trots op mag zijn. Het komt straks te liggen in de driehoek die de Vlagheide bij de Bergweg maakt. “Zodat het lijkt alsof, het vliegtuig om de voormalige vuilstort heen gaat vliegen”, aldus Boukje.
Die plek is behoorlijk in het buitengebied, nog iets dichter bij Eerde dan bij Schijndel. De vraag is of veel kinderen er straks de weg naar weten te vinden. Emmy is er niet zo bang voor. “Het is een redelijk toeristisch gebied, waar de nodige fietsroutes en ommetjes voorbij komen.”
Ooit was het de bedoeling dat het toestel op 5 mei, gisteren dus, onthuld zou worden. Dat is om een aantal redenen net niet gelukt. Gisteren eindigde een crowdfuningsactie, die het laatste geld bij elkaar moet brengen. Dat is bedoeld voor een van gerecycled rubber gemaakte mat als valbescherming en herinnneringsborden bij het monument, waarop iets van de geschiedenis verteld wordt. De nieuwe streefdatum is september, in de periode dat de bevrijding wordt gevierd.
Foto's:
